Kontakt z językiem obcym w przedszkolu daje dzieciom szanse nabycia pozytywnych doświadczeń i rozwinięcia motywacji do nauki w późniejszej edukacji szkolnej.

Specyficzne potrzeby i możliwości rozwojowe dzieci w wieku przedszkolnym wymagają twórczego podejścia do organizacji nauczania, odpowiednich metod pracy i materiałów dydaktycznych oraz właściwego przygotowania nauczycieli i rodziców do podjęcia tego wyzwania. Tradycyjne podejście do nauczania języka angielskiego, które nadal jeszcze niestety pokutuje w różnych instytucjach edukacyjnych, odbiega bowiem od specyfiki nauczania na etapie przedszkolnym, które ma charakter holistyczny, skupiając się na wszechstronnym, a nie tylko językowym rozwoju dziecka.
Nowa podstawa programowa wychowania przedszkolnego nie precyzuje zakresu wiedzy i umiejętności językowych, które dzieci powinny opanować przed rozpoczęciem nauki języka obcego w szkole. Nacisk położony jest natomiast na „rozbudzanie ich świadomości językowej i wrażliwości kulturowej oraz budowanie pozytywnej motywacji do nauki języków obcych na dalszych etapach edukacyjnych”. Z jednej strony daje to dyrektorom przedszkoli i nauczycielom swobodę w planowaniu procesu dydaktyczno-wychowawczego, z drugiej nakłada na nich ogromną odpowiedzialność, żeby przede wszystkim dzieciom nie zaszkodzić, zniechęcając do nauki języka obcego. Zatem jakie kroki należy podjąć, aby wprowadzenie malucha w świat języka angielskiego było przyjemne, a zarazem skuteczne?

Krok 1: Zrozumienie procesu przyswajania języka obcego w wieku przedszkolnym

Mało kto kwestionuje dziś zasadność uczenia dzieci języków obcych od najmłodszych lat. W wielu krajach na świecie znacząco obniżono wiek rozpoczynania nauki języka obcego. W Korei kursy języka angielskiego są już nawet oferowane matkom spodziewającym się dzieci, w przekonaniu, że wczesny kontakt z językiem w życiu płodowym pozytywnie wpłynie na rozwój językowy i intelektualny dziecka po narodzeniu. Doświadczenia związane z wczesnym wprowadzaniem języka obcego w instytucjach edukacyjnych potwierdzają, że skuteczność uczenia się przez dzieci kolejnego języka zależy od warunków, jakie im się stworzy. Jayne Moon uważa, że nauczanie języka obcego będzie efektywne wtedy, gdy:

• zapewni się dzieciom dużo czasu na kontakt z językiem,
• kontakt z językiem będzie występował nie tylko w przedszkolu, ale i poza nim,
• dzieci będą miały rzeczywistą potrzebę wykorzystania języka,
• akcent położy się na komunikację zarówno w sensie rozumienia przekazu, jak i tworzenia go.

Stworzenie takich warunków w przedszkolu wymaga zrozumienia przez nauczycieli i rodziców procesu przyswajania języka obcego. Podstawa programowa zapewnia ograniczoną ilość czasu na zajęcia językowe. Czas ten można wykorzystać efektywniej, zwiększając częstotliwość zajęć oraz udostępniając dzieciom w trakcie swobodnych zabaw materiały wykorzystywane w trakcie zajęć z angielskiego, np. nagrania piosenek, wierszyków, historyjek. Czas ten można również wydłużyć, zachęcając rodziców do wspólnej zabawy z dziećmi w języku angielskim w domu, włączania nagrań piosenek, wierszyków czy historyjek w języku angielskim w czasie podróży samochodem albo wspólnego oglądania programów dla dzieci w języku obcym w telewizji czy internecie. Ciekawe i przyjemne zajęcia w przedszkolu zachęcą dzieci do komunikowania się w języku angielskim – początkowo z nauczycielem, zaś w miarę upływu czasu również z rówieśnikami. Duży wpływ na powstanie potrzeby komunikowania się w obcym języku może mieć wykorzystanie przez nauczyciela technologii informacyjno-komunikacyjnych, np. zorganizowanie wideokonferencji, które umożliwią kontakt z rówieśnikami w innych krajach.

Krok 2: Elastyczna organizacja nauczania

Wprowadzenie zajęć z języka angielskiego do dnia przedszkolnego będzie wymagało od dyrektorów i nauczycieli elastyczności choćby ze względu na to, że długość lekcji waha się od 10 do 30 minut w zależności od grupy wiekowej. Typowe zajęcia obejmują trzy etapy: prezentację materiału, ćwiczenia oraz swobodną komunikację. Ze względu na specyfikę pracy w przedszkolu i możliwości koncentracji dzieci ich realizacja w toku jednych czy nawet dwóch kolejnych zajęć będzie trudna. Typową lekcję zastąpić może wybrany rodzaj aktywności: zabawa ruchowa, nauka piosenki, praca plastyczna itp. Nie od dziś wiadomo, że przedszkolaki szybko zapamiętują, ale i szybko zapominają. Dlatego na tym etapie dużo skuteczniejsze będzie prowadzenie krótkich, najlepiej codziennych zajęć z języka angielskiego niż rzadszych, ale dłuższych raz w tygodniu.

Kolejną kwestią, którą należy uwzględnić w planowaniu pracy, jest plan pracy dydaktyczno-wychowawczej (tygodniowy/miesięczny), na którym opiera się organizacja pracy w przedszkolu. Aby zachować zintegrowany charakter nauczania na tym etapie, treści językowe trzeba będzie podporządkować kompleksowej tematyce zajęć dydaktycznych w danym tygodniu/miesiącu. Nauczyciel języka angielskiego powinien uczestniczyć w opracowywaniu takiego planu razem z nauczycielem danej grupy, przejmując tym samym część odpowiedzialności za realizację ogólnych celów programowych. Przykład koordynacji zajęć językowych z tematyką kompleksową przedstawia tabela 1.

Tabela 1. Koordynacja zajęć językowych z tematyką kompleksową 

Tematyka miesiąca: Wiosna	Tematyka dnia: Na łące
Język angielski	Aktywność ruchowa	Aktywność społeczna i językowa	Aktywność poznawcza	Aktywność artystyczna
	Nauka piosenki z ruchem: Five little speckled frogs	Wskazywanie i nazywanie zwierząt i roślin występujących na łące w oparciu o ilustracje	Cykl rozwojowy motyla: słuchanie historyjki: A very hungry caterpillar, układanie obrazków przedstawiających fazy rozwojowe w odpowiedniej kolejności	Rysowanie i opisywanie motyli (powtórzenie nazw kolorów)

Opracowanie własne autorki. Każdą z podanych aktywności można zrealizować na odrębnych zajęciach

Krok 3: Odpowiednio przygotowani nauczyciele

Osobą, od której w ogromnej mierze zależy sukces nauczania języka angielskiego w przedszkolu, jest nauczyciel. Zainteresowanie dziecka językiem, jak również pozytywne podejście do zajęć językowych, zależy od tego, czy maluch lubi nauczyciela, czy czuje się w jego obecności i w grupie bezpiecznie i czy zajęcia są kolejną okazją do dobrej zabawy. Choć wiele przedszkolaków powie, że język angielski jest przydatny, bo tak przecież mówią dorośli, to jednak potrzeba posługiwania się nim jest w tym wieku niewielka. Dlatego pierwszym zadaniem nauczyciela będzie stworzenie takiej potrzeby w toku zajęć dydaktycznych. Maluchy uwielbiają zabawy w świat na niby – to od fantazji i inwencji nauczyciela zależeć będzie, czy zechcą się wspólnie bawić w mówienie po angielsku. Czasem wystarczy Miś Teddy, który przyjechał z dalekiego kraju i rozumie tylko język angielski, czasem „zaklęcie”, które magicznie przeniesie dzieci w świat języka obcego, innym razem będzie to wirtualny nauczyciel lub rówieśnik na ekranie telewizora lub komputera, który będzie chciał się porozumieć z przedszkolakami po angielsku. Ważne jest, aby powstała realna potrzeba komunikowania się w tym języku.

Dla dziecka w wieku przedszkolnym nauczyciel prowadzący zajęcia językowe to najważniejszy model komunikacji w języku obcym. Prowadząc od początku lekcję po angielsku, daje podopiecznym przykład, że w języku, który poznają, rzeczywiście można się porozumieć. Naśladowanie nauczyciela będzie wtedy dla nich naturalne. Dlatego nauczyciel powinien płynnie posługiwać się językiem, wspierając rozumienie gestem, ruchem, ilustracją nie tylko podczas wprowadzania czy ćwiczenia materiału językowego, ale również w swobodnych rozmowach z maluchami, np. komentując ich prace, witając się, żegnając z nimi oraz w innych naturalnych sytuacjach występujących w toku dnia przedszkolnego. Z biegiem czasu sama osoba nauczyciela będzie dla dziecka impulsem do zastosowania języka obcego, czy to w czasie zajęć, czy poza nimi.

Efektywne komunikowanie się z maluchami w języku obcym nie jest sprawą łatwą. Język, który stosujemy do porozumiewania się z nimi, powinien przypominać język używany przez rodziców i opiekunów. Slattery i Willis charakteryzują go następująco:

• wypowiedzi są krótkie,
• pytania i stwierdzenia odnoszą się do konkretnych przedmiotów, rzeczy, wykonywanych czynności,
• opiekun powtarza kluczowe słowa i wyrażenia, akcentuje je,
• opiekun pozytywnie reaguje na wszelkie werbalne i niewerbalne próby porozumienia ze strony dziecka,
• opiekun powtarza wypowiedź dziecka, wzbogacając ją bądź precyzując,
• opiekun podtrzymuje uwagę dziecka, zadając pytania bądź komentując jego wypowiedzi i zachowanie.

Rodzice i opiekunowie w sposób naturalny modyfikują swój język, dostosowując go do poziomu językowego dzieci; nauczyciel języka angielskiego musi się tego nauczyć – szczególnie wtedy, gdy nie jest to jego język ojczysty. Stosowanie od pierwszych zajęć języka obcego w komunikacji z przedszkolakami będzie na początku trudne, ale na pewno przyniesie efekty, szczególnie w sferze rozwoju sprawności słuchania i motywacji maluchów do posługiwania się nowym językiem w komunikacji z nauczycielem.

Krok 4: Nauka przez zabawę

Dominującą formą aktywności dziecka w wieku przedszkolnym jest zabawa, dlatego działania organizowane przez nauczyciela na zajęciach z języka powinny mieć taki właśnie charakter. Metody wykorzystywane w wychowaniu przedszkolnym z powodzeniem można zastosować w nauczaniu języka angielskiego. Tabela 2 podaje przykłady ich użycia.

Tabela 2. Metody pracy do wykorzystania na zajęciach z j. angielskiego

Metody pracy z dzieckiem	Przykłady działań	Zastosowanie do nauczania języka angielskiego
Metody oparte na działaniu	Samodzielne doświadczenia, kierowanie aktywnością, zadania, ćwiczenia	Wykonywanie z dziećmi prostych eksperymentów, np. mieszanie kolorów, ilustrowanie i opisywanie ich po angielsku, projekty grupowe, działania oparte na metodzie Total Physical Response (TPR): reagowanie ruchem na proste instrukcje, ilustrowanie czynności ruchem, wskazywanie ilustracji i przedmiotów nazywanych przez nauczyciela, opowieści ruchowe
Metody oparte na obserwacji	Obserwacja i pokaz, przykład osobisty nauczyciela, udostępnianie sztuki	Wspólne opisywanie ilustracji/czynności, np. nazywanie obiektów, osób, kolorów przedstawionych na ilustracji, lub związanych z wykonywaniem prostych codziennych czynności, np. ubieranie się, nakrywanie do stołu, robienie kanapki, naśladowanie nauczyciela, reagowanie na jego polecenia i powtarzanie zwrotów wykorzystywanych w codziennych sytuacjach, np. podczas sprawdzania obecności lub wypełniania kalendarza pogody
Metody oparte na słowie	Rozmowy, opowiadania, zagadki, objaśnienia, instrukcje, sposoby społecznego porozumienia (umowy, polecenia, nagany, pochwały, nakazy, zakazy, elementy perswazji, tłumaczenie), metody żywego słowa	Słuchanie i odgrywanie ruchem historyjek czytanych przez nauczyciela, słuchanie wierszy, piosenek, rymowanek kulturowo związanych z angielskim obszarem językowym oraz tych stworzonych dla uczących się języka, wykorzystywanie w czasie zajęć z języka wyuczonych zwrotów, np. hello, how are you, thank you, yes, no, well done, ustalanie reguł zachowania się w czasie zajęć, oglądanie i odgrywanie scenek w języku angielskim, śpiewanie i ilustrowanie ruchem piosenek, recytowanie wierszyków, zabawy w odgrywanie ról, np. w sklepie, na wycieczce

Celem zajęć językowych w przedszkolu jest: „(…) przygotowanie dzieci do posługiwania się językiem obcym nowożytnym poprzez rozbudzanie ich świadomości językowej i wrażliwości kulturowej oraz budowanie pozytywnej motywacji do nauki języków obcych na dalszych etapach edukacyjnych, a w przypadku dzieci z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym – rozwijanie świadomości istnienia odmienności językowej i kulturowej”.

Podstawa programowa wychowania przedszkolnego proponuje następujące sposoby realizacji powyższego celu:

• organizowanie różnego rodzaju zabaw ruchowych, plastycznych, konstrukcyjnych, teatralnych,
• wdrażanie dzieci do rozumienia poleceń nauczyciela w języku obcym,
• wykorzystanie krótkich form wierszowanych i piosenek,
• opowiadanie lub czytanie wspieranych gestem i ilustracjami historyjek.

Powyższe działania nie są nowością dla nauczycieli przedszkoli, dlatego zastosowanie ich na zajęciach językowych nie powinno stanowić dla nich problemu. Trudniejsze będzie podjęcie decyzji, jakimi treściami nauczania te formy wypełnić. Podstawa programowa podkreśla, że: „Przygotowanie dzieci do posługiwania się językiem obcym nowożytnym powinno być włączone w różne działania realizowane w ramach programu wychowania przedszkolnego i powinno odbywać się przede wszystkim w formie zabawy”. Język obcy należy zatem integrować z ogólnymi treściami programowymi realizowanymi w danym przedszkolu.

Takie zintegrowane kształcenie przedmiotowo-językowe – CLIL (Content and Language Integrated Learning) – stało się w ostatniej dekadzie popularne w wielu krajach Unii Europejskiej. W dokumencie Europejskiego Biura Eurydice pt. Zintegrowane kształcenie przedmiotowo-językowe w szkołach w Europie podkreśla się, że ten sposób edukacji lepiej przygotowuje uczniów do życia w nowoczesnej Europie, ułatwiając im przyszłą mobilność zawodową i zwiększając ich motywację do nauki języka obcego. Podejście to pozwala na naturalne włączenie języka obcego do programu kształcenia ogólnego, dając tym samym możliwość zwiększenia czasu przeznaczonego na język obcy bez uszczerbku dla innych treści programowych. Punktem wyjścia w CLIL są ogólne treści programowe: matematyczne, przyrodnicze, muzyczne, artystyczne czy zdrowotne. Nauczyciel wprowadzający w grupie przedszkolnej zajęcia z języka obcego może skorzystać z szerokiej gamy metod, które doskonale zna i wykorzystuje podczas codziennej pracy z dziećmi w języku ojczystym, realizując treści uwzględnione w planie pracy dydaktyczno-opiekuńczo -wychowawczej. Specyficzne techniki stosowane w nauczaniu języka obcego znajdują swój odpowiednik w metodach opartych na działaniu, obserwacji oraz słowie. Poniżej przedstawiamy przykłady zastosowania tych metod w nauczaniu języka angielskiego.

Metody oparte na działaniu

Total Physical Response (TPR) to metoda opracowana przez Jamesa Ashera w latach 60., która polega na reagowaniu ruchem na polecenia nauczyciela. Świetnie sprawdza się ona w nauczaniu najmłodszych, ponieważ kładzie nacisk na rozumienie przekazu oraz odpowiada dziecięcej potrzebie ruchu i działania. Wiele aktywności organizowanych w przedszkolu, takich jak opowieści ruchowe, zabawy z elementem ruchu, piosenki i wierszyki ilustrowane ruchem – czy to w języku polskim, czy obcym – opiera się na TPR.

Przygotowując dzieci do uczestnictwa w zabawie, w pierwszej fazie ćwiczenia nauczyciel wypowiada w języku angielskim polecenie, które jednocześnie ilustruje ruchem. Dzieci słuchają wypowiedzi i powtarzają ruch/gest nauczyciela, np. stand up (wstańcie), sit down (usiądźcie), walk to the door (podejdźcie do drzwi), make a circle (zróbcie koło), touch your head (dotknijcie głowy). Kiedy dzieci zapamiętają już ruchy towarzyszące poszczególnym wypowiedziom, nauczyciel wydaje polecenia, a maluchy reagują na nie ruchem, nie potrzebując przykładu ze strony dorosłego. Stosując techniki TPR, nauczyciel może stopniowo rozszerzać gamę poleceń związanych z codziennymi czynnościami organizacyjno-porządkowymi. Dzieci osłuchują się w ten sposób z językiem, co stanowi podstawę dalszej pracy. TPR obejmuje:

• polecenia wymagające reagowania całym ciałem, np. clap your hands (klaszczcie w dłonie), jump three times (podskoczcie trzy razy), walk to Ania and shake her hand (podejdź do Ani i podaj jej rękę),
• polecenia wymagające manipulowania przedmiotami, np. open your book (otwórzcie książki), put the red block on top of the green block (połóżcie czerwony klocek na zielonym), fold the paper in two (złóżcie papier na dwie części), draw a smiling face (narysujcie uśmiechniętą buzię),
• polecenia odnoszące się do obrazków, map, miejsc, dźwięków, np. when the light is green cross the road (kiedy światło jest zielone, przechodzimy przez ulicę), go to the kitchen corner and (pretend to) make a cup of tea (idźcie do kącika kuchennego i udajcie, że przygotowujcie herbatę), when I clap three times stand up and look at me (kiedy zaklaszczę trzy razy, wstańcie i spójrzcie na mnie).

TPR ułatwia zapamiętywanie słownictwa, aktywizuje też dzieci podczas słuchania historyjek w języku angielskim, śpiewania piosenek czy recytowania wierszyków. Wykorzystując TPR, nauczyciel może kierować aktywnością podopiecznych podczas przeprowadzania prostych eksperymentów, wykonywania prac plastycznych i technicznych, w trakcie zabaw ruchowych czy konstrukcyjnych. Świetną okazją do zastosowania TPR może być np. poranna gimnastyka.

Metody oparte na obserwacji

Metody takie jak pokaz, opis czy obserwacja świetnie funkcjonują na zajęciach językowych. Karty obrazkowe, ilustracje, plakaty, przedmioty codziennego użytku, zabawki, rośliny i zwierzęta znajdujące się w sali przedszkolnej pełnią ważną funkcję w trakcie zajęć językowych. Można je np. wykorzystać do wprowadzania, ćwiczenia lub utrwalania słownictwa związanego z omawianym kręgiem tematycznym. Umożliwiają one przedstawienie znaczenia danego słowa bez konieczności tłumaczenia go na język ojczysty. Skojarzenie słowa z obrazkiem lub przedmiotem ułatwia jego zapamiętanie.

Wprowadzanie słownictwa za pomocą kart obrazkowych może przebiegać następująco:

• Nauczyciel pokazuje kartę obrazkową, nazywa ją i, jeśli to możliwe, przypisuje jej wiążący się z nią gest/ruch. Dzieci powtarzają ruch.
• Nauczyciel wypowiada słowo, dzieci reagują odpowiednim gestem/ruchem.
• Nauczyciel wskazuje kartę obrazkową, ponownie wymienia jej nazwę, prosząc dzieci o jej powtórzenie – cicho, głośno, grubym głosem, piskliwie itp.
• Nauczyciel kolejno zakrywa poszczególne karty. Dzieci powtarzają ich nazwy, nie widząc obrazka.
• Zabawa sprawdzająca zapamiętanie słownictwa: Dzie ci zamykają oczy. Nauczyciel zabiera jedną z ilustracji. Przedszkolaki podają nazwę brakującej karty.

Tak wprowadzone słownictwo można następnie wykorzystać w zabawie ruchowej, piosence czy historyjce.

Opis

Ilustracje lub plansze tematyczne stanowią doskonały kontekst dla wprowadzania nowych pojęć i słownictwa, jak również utrwalenia treści, które dzieci już znają. Nauczyciel opisuje sytuację przedstawioną na ilustracji, wskazując poszczególne jej elementy i wspomagając rozumienie gestem. Następnie sprawdza, czy dzieci zapamiętały i zrozumiały przedstawione treści, zadając pytania typu: What’s this? (Co to jest?), Is it spring or summer? (To wiosna czy lato?), How many rabbits can you see? (Ile widzicie królików?), lub wymienia elementy ilustracji, prosząc dzieci o ich wskazanie.

Pokaz

Jest to metoda, w której zastosować można zarówno techniki TPR, jak i ilustracje oraz przedmioty znajdujące się w sali przedszkolnej. Wykorzystując ilustracje, przedmioty i gesty, nauczyciel demonstruje wykonanie określonej czynności, np. zrobienie kanapki albo latawca, opisując kolejne etapy jej wykonania w języku angielskim. Następnie sprawdza rozumienie wypowiedzi poprzez zadawanie pytań, a na zakończenie prosi dzieci o samodzielne wykonanie zadania i opisuje oraz komentuje ich działania w języku angielskim.

Metody oparte na słowie

Przygotowując dzieci przedszkolne do posługiwania się językiem obcym, nauczyciel ma do wyboru wiele metod słownych, takich jak opowiadania, wierszyki, piosenki, drama czy też codzienna komunikacja obejmująca wyjaśnienia, instrukcje, nakazy, zakazy, umowy itp.

Opowiadania

Opowiadanie lub czytanie opowiadań w języku obcym stanowi doskonały kontekst dla wprowadzania i utrwalania zarówno treści ogólnoprogramowych (pojęć, sprawności intelektualnych), jak i typowo językowych (słownictwa, struktur gramatycznych, funkcji komunikacyjnych i rozwijania sprawności językowej). Przygotowanie dzieci do opowiadania obejmuje trzy etapy:

1. Czynności poprzedzające opowiadanie – odpowiednie przygotowanie przedszkolaków do wysłuchania historii w języku obcym obejmuje stworzenie odpowiedniej atmosfery, np. zebranie dzieci w miejscu przeznaczonym do słuchania, wspólne zaśpiewanie piosenki czy wyrecytowanie wierszyka tematycznie związanego z opowiadaniem, przedstawienie postaci, pokazanie ilustracji, wprowadzenie kluczowego słownictwa niezbędnego do zrozumienia treści historii. Nauczyciel może też przedstawić w ogólnym zarysie w języku ojczystym tematykę opowiadania lub zapytać dzieci o ich przewidywania na temat tego, o czym będzie historyjka.
2. Opowiadanie lub czytanie historyjki przez nauczyciela – wymaga to od nauczyciela wcześniejszego przećwiczenia tekstu. Nauczyciel powinien dobrze opanować język opowiadania, tak aby móc utrzymywać z dziećmi kontakt wzrokowy i odpowiednio modulować głos, dopasowując go do poszczególnych postaci. Utrzymanie uwagi przedszkolaków słuchających opowiadania w języku obcym jest trudniejsze niż wtedy, gdy słuchają go w języku ojczystym. Dlatego, przygotowując historyjkę, należy zastanowić się, jak można dzieci do niej włączyć. Z pomocą przychodzą tu znowu techniki TPR. Maluchy mogą np. zilustrować opowiadanie ruchem. W celu podtrzymania uwagi należy zadawać im pytania, prosić o wspólne odtworzenie dialogów itp. Bardzo ważne jest też wsparcie opowiadania obrazem i dźwiękiem.
3. Czynności następujące po wysłuchaniu opowiadania – przeczytaną historyjkę można wykorzystać do dalszej pracy nad różnymi treściami programowymi. Aby opowiadanie pozostało w pamięci dzieci na dłużej, może zostać wykorzystane jako podstawa ekspresji słownej, muzycznej lub plastycznej. Dzieci mogą na jego podstawie przygotować przedstawienie, zilustrować treść własnymi rysunkami, np. wykonując książeczkę, lub porozmawiać w języku ojczystym na tematy w nim poruszone i odnieść je do własnych doświadczeń.

Wierszyki i piosenki

Wierszyki i piosenki związane z obszarem kulturowym języka obcego wprowadzanego w przedszkolu dają możliwość nie tylko poznania kultury i życia w kraju, z którego językiem maluchy się osłuchują, ale również rozwijania sprawności mówienia w języku obcym poprzez ćwiczenia wymowy, pamięciowe opanowanie słownictwa i zwrotów oraz kształcenie wrażliwości na rytm i dźwięk. W każdym kręgu językowym istnieje bogactwo wierszyków i piosenek, często ilustrowanych ruchem, które można wykorzystać w pracy związanej z wieloma obszarami tematycznymi. Praca z wierszykiem lub piosenką w języku obcym obejmuje kilka etapów:

1. Prezentacja wierszyka/piosenki – w trakcie prezentacji nauczyciel może posłużyć się materiałami audio/wideo i ilustracjami przybliżającymi treść. W przedszkolu najlepiej sprawdzą się piosenki i wierszyki, które można zilustrować ruchem. Umożliwiają one dzieciom włączenie się do zabawy od samego początku, jeszcze przed opanowaniem tekstu. Nauczyciel może następnie wielokrotnie wracać do piosenki/wierszyka w różnych sytuacjach, np. podczas powitania w kręgu, w trakcie zajęć gimnastycznych czy włączając piosenkę/wierszyk wtedy, gdy dzieci zajęte są cichą zabawą lub pracami plastycznymi. Daje to przedszkolakom czas na stopniowe opanowanie tekstu i redukuje stres z tym związany.
2. Wspólna recytacja wierszyka/śpiewanie piosenki – chóralne powtarzanie tekstu daje dzieciom możliwość dokładnego usłyszenia oraz wyćwiczenia wymowy słów i zwrotów. Powtarzanie obcojęzycznych zwrotów zwykle nie sprawia przedszkolakom większych problemów. Wykorzystują tu one swe naturalne zdolności imitacyjne. Włączenie do recytacji/śpiewu elementu ruchu oraz rekwizytów ułatwia zrozumienie i zapamiętanie tekstu oraz wprowadza atmosferę zabawy.
3. Wykorzystanie piosenki/wierszyka do pracy nad różnymi treściami programowymi – poznane teksty można następnie wykorzystać w różnych działaniach przedszkolnych. Prezentacja piosenki/wierszyka w trakcie przedstawienia dla rodziców lub na wycieczce przyniesie dzieciom wiele satysfakcji i wzmocni ich motywację do nauki języka. Słownictwo i wyrażenia opanowane w trakcie nauki piosenki/wierszyka dzieci mogą również wykorzystać w różnych sytuacjach komunikacyjnych, np. w zabawach tematycznych.

Drama

Techniki dramy często wykorzystuje się zarówno w nauczaniu języka, jak i w innych obszarach działań przedszkolnych. Drama w uczeniu języka obcego pozwala dzieciom na zastosowanie mechanicznie opanowanych zwrotów i struktur językowych w zainscenizowanych sytuacjach. Maluchy mogą się niejako ukryć za odgrywaną postacią/pacynką i w sposób bezpieczny przećwiczyć różne sytuacje życia codziennego. Techniki dramy wykorzystuje się m.in. w zabawach tematycznych w przedszkolu – dzieci chętnie bawią się w sklep czy fryzjera. Zastosowanie w takich zabawach języka obcego daje przedszkolakom okazję do włączenia przyswojonych zwrotów i struktur do własnego repertuaru komunikacyjnego.

 

Komunikacja w sali przedszkolnej

Społeczne porozumiewanie się w przedszkolu przyjmuje różne formy. Nauczyciel prowadzący zajęcia językowe powinien aktywnie stosować język obcy, wprowadzany w różnych sytuacjach komunikacyjnych. Okazją do poznania przydatnych słów i wyrażeń może być codzienne witanie się z dziećmi, sprawdzanie obecności, wypełnianie kalendarza pogody, ustalanie reguł zachowania się w przedszkolu, udzielanie dzieciom pochwał i instrukcji, jak również komentowanie ich pracy i zachowania. Świadome i konsekwentne stosowanie języka obcego przez nauczyciela w różnych sytuacjach komunikacyjnych występujących w sali przedszkolnej sprawia, że maluchy stopniowo i bez większego wysiłku go przyswajają i tym samym przygotowują się do jego aktywnego wykorzystania.

Opisane wyżej metody i formy pracy można stosować w różnych grupach wiekowych. W grupach młodszych dominować będą metody oparte na działaniu i na obserwacji. Umożliwią one dzieciom osłuchanie się z językiem obcym i przyswojenie słownictwa i struktur, które następnie będzie można wykorzystać w większym stopniu w grupach starszych, stosując metody oparte na słowie. Nie oznacza to jed nak, że trzylatkom nie należy czytać opowiadań albo uczyć ich wierszyków i piosenek. Uwagę należy jedynie zwrócić na dopasowanie czasu i rodzaju planowanej aktywności do możliwości koncentracji danej grupy wiekowej.

Krok 5: Zróżnicowane i atrakcyjne materiały dydaktyczne

Na poziom motywacji przedszkolaka do nauki języka angielskiego duży wpływ mają materiały dydaktyczne stosowane przez nauczyciela. Przedszkola dysponują bogatą bazą pomocy, które z powodzeniem można wykorzystać na zajęciach językowych, np. zabawki, przybory plastyczne, ilustracje, plansze, kalendarze pogody, gry planszowe typu memory, układanki. Uatrakcyjnią one wprowadzanie i ćwiczenie materiału językowego. Dodatkowe pomoce dydaktyczne, które wspomogą nauczyciela, to nagrania piosenek, wierszyków, historyjek w języku angielskim, książeczki, gry językowe, np. bingo lub lotto, karty pracy, nagrania wideo. Przydadzą się też scenariusze zajęć zawierające propozycje różnego rodzaju aktywności i ich opracowanie językowe. Projektor multimedialny lub tablica interaktywna i dostęp do internetu w sali przedszkolnej ułatwią i uatrakcyjnią pracę oraz zapewnią dzieciom kontakt z rodzimymi użytkownikami języka.

Krok 6: Indywidualne podejście do każdego dziecka

Rozwój dzieci w wieku przedszkolnym przebiega dynamicznie i nierówno. Wiek rozwojowy maluchów z tego samego rocznika różni się często od ich wieku kalendarzowego, dlatego tak ważne na tym etapie jest indywidualne podejście do każdego podopiecznego i zapewnienie mu optymalnych możliwości rozwoju. Dzieci różnie reagują na język obcy – jedne chętnie powtarzają słowa, śpiewają piosenki i czynnie uczestniczą w zabawach, inne z boku obserwują nauczyciela i rówieśników, przysłuchują się temu, co dzieje się na zajęciach, ale rzadko włączają się do wspólnej zabawy. Nie znaczy to jednak, że w tym czasie nie przyswajają języka. Bywa, że potrzebują więcej czasu, by przyzwyczaić się do nowej sytuacji. Metody i techniki stosowane w nauczaniu języka angielskiego małych dzieci dają możliwości włączania się do komunikacji w zależności od indywidualnych możliwości. Przykładowo, wprowadzenie na zajęciach piosenki ilustrowanej ruchem pozwala przedszkolakom włączyć się w działanie w różnym stopniu. Część z nich szybko nauczy się zarówno słów piosenki, jak i towarzyszących jej gestów, inne włączą się do wspólnej zabawy tylko ruchem, jeszcze inne będą przez pewien czas obserwować rówieśników, zanim będą gotowe włączyć się do zabawy. Podobnie podczas wspólnego omawiania ilustracji jedne dzieci będą nazywały wskazane elementy, inne zaś tylko wskazywały elementy wymienione przez nauczyciela. Takie zachowania są naturalne w grupach przedszkolnych. Nauczyciel może i powinien zachęcać dzieci do wspólnego działania, ale zmuszanie ich do tego, gdy nie są gotowe, nie ma większego sensu.

Podjęcie opisanych kroków sprawi, że odkrywanie przez przedszkolaki języka obcego będzie przyjemne i efektywne, a czas spędzony na zajęciach z języka nie będzie czasem straconym. Pozytywne doświadczenia dzieci z językiem obcym w przedszkolu będą stanowiły mocny fundament.