GRAFOMOTORYKA: grafika – zapis, motoryka – zdolność wykonywania różnych czynności ruchowych

Symptomy zaburzeń grafomotorycznych:

1. Słaba sprawność ruchowa ciała a szczególnie mała sprawność motoryczna rąk.

Niechęć, szybka męczliwość podczas pisania, rysowania, malowania.

2. Zakłócenia funkcji wzrokowych

Dziecko z zakłóceniami funkcji wzrokowych odznacza się małą pomysłowością, chętnie „ściąga” od kolegów, rozwiązując ten sam temat na znacznie niższym poziomie. Dzieci te nie lubią rysować „z pamięci”, chętnie odwzorowują, kolorują książeczki, kalkują, gdyż rezultat takich prac jest lepszy.

3. Duże napięcie mięśniowe

Dziecko z dużym napięciem mięśni palców nadmiernie przyciska ołówek, rysuje linie grube, czasem przedziera papier, co wpływa na estetykę pracy. Linie są krzywe, przed-mioty duże, gdyż dziecko nie umie opanować ruchu.

4. Słabe napięcie mięśniowe

Dzieci o małym napięciu mięśniowym również mają problemy z rysowaniem. Kreślą linie nikłe „drżące”, niepewne. Rysują przedmioty małe, których wielkość uniemożliwia umieszczanie szczegółów.

5. Problemy orientacyjne w schemacie ciała lub orientacji przestrzennej:

• dzieci będą przestawiać lub przekręcać rysunek,

• rysowane poszczególne części ciała mogą nie być ze sobą powiązane,

• proporcje pomiędzy poszczególnymi częściami ciała nie będą zachowane.

SPOSOBY USPRAWNIANIA GRAFOMOTORYKI:

Usprawnienie motoryki dużej

Na rozwój manualny wpływa ogólny rozwój fizyczny dziecka. Nie zabraniajmy, więc mu biegania, wspinania się, czołgania, czy jazdy rowerkiem. Bardzo ważnym elementem w nabieraniu płynności ruchów jest samoobsługa dziecka: wiązanie butów, zapinanie guzików. Budowanie, lepienie, majsterkowanie, wycinanie to również baza do usprawniania precyzji rąk. W procesie przygotowania dzieci do nauki pisania pierwszoplanowe miejsce zajmują metody czynne, polegające na własnym działaniu. Bardzo popularne w usprawnianiu koordynacji ruchowej całego ciała są ćwiczenia kinezjologii edukacyjnej dr Paula Dennisona. Poza tym ćwiczenia te wspomagają proces uczenia się, pozwalają rozwinąć dziecku swoje naturalne możliwości i przezwyciężyć trudności w nauce. Przy usprawnianiu koordynacji ruchowej ciała wykonujemy:

– ruchy naprzemienne, czyli lewa do prawego, prawa do lewego,
– rysowanie w powietrzu obiema rękami tych samych obrazów jednocześnie,
– wykonujemy luźne skłony i kołyskę

Pracując nad sprawnością grafomotoryczną „dużą” rozpoczynamy od ruchów dużych, rozluźniających dziecięce mięśnie w ramionach i przedramionach. Są to ćwiczenia takie jak:

– rysowanie lub wodzenie po dużym znaku „X”,
– rysowanie w powietrzu figur geometrycznych,
– rysowanie „leniwych ósemek”,
– rysowanie fal, gór i kół,
– zamalowywanie dużych przestrzeni farbami przy pomocy grubych pędzli lub rąk

Ćwiczenia usprawniające motorykę małą, czyli nadgarstki, dłonie i palce:

– zgniatanie i rozgniatanie serwetek,
– pracę z modeliną,
– wycinanie i wydzieranie,
– zwijanie gazety w kulki (rzucanie nimi do celu),
– malowanie,
– wyszywanie,
– nawlekanie,
– origami (koła, kwadraty),
– rysowanie po śladzie,
– rysowanie oburącz.

Przełamywanie niechęci do rysowania

Gdy nie wystarczy normalne zachęcanie, gdy dziecko „nie chce słyszeć” o rysowaniu jedynym wyjściem jest organizowanie „zabaw w rysowanie”:

– rysowanie patykiem na piasku,
– mazanie zmoczonym palcem w farbie po papierze,
– odciskanie zamalowanej farbą dłoni, stóp,
– obrysowywanie dłoni i stóp,
– „malowanki – niespodzianki” rysowanie świecą i pokrywanie farbą kartki,
– rysowanie wg szablonu.

Ćwiczenia usprawniające koordynację wzrokowo – ruchową

To ćwiczenia grafomotoryczne, w których czynności ruchowe odbywają się pod ścisłą kontrolą wzroku:

– zabawy manualne typu: nawlekanie koralików, lepienie z plasteliny,
– zamalowywanie obrazków, pisanie szlaczków,
– wydzieranki, rysowanie po śladzie, kalkowanie, obrysowywanie, zabawy i układanie modeli z palców i dłoni, przewlekanie kolorowego sznurka przez dziurki, zawiązywanie kokardek, układanki typu puzzle, klocki Lego,
– nie wyręczanie dziecka w czynnościach typu: ubieranie się, mycie, sznurowanie butów, zapinanie guzików itp.

Ćwiczenia kształtujące prawidłowy chwyt i regulujące napięcie mięśniowe rąk

Naukę pisania i rysowania należy zacząć od prawidłowego trzymania ołówka, czy kredki. Jeśli pokaz poprawnego chwytu i nacisku nie wystarcza można wykorzystać specjalną nasadkę, która również pozwala kontrolować siłę nacisku na kredkę. Należy również pamiętać o zachowaniu prawidłowej postawy ciała podczas rysowania, czyli: całe stopy oparte o podłoże, całe pośladki i uda na krześle, kręgosłup prosty.

Kolejnym problemem jest regulowanie napięcia mięśniowego. Jeśli dziecko zbyt mocno przyciska ołówek, trzeba uczyć go zwalniać napięcie, kontrolować. Można też stosować zabawy typu: „Czyja kredka”- dorosły trzyma jeden koniec kredki, dziecko (3 palcami) drugi. Ćwiczenie polega na tym, aby dziecko starało się zabrać kredkę dorosłemu, który mocno ją trzyma. W czasie ćwiczeń dziecko powinno przyjąć posta-wę stojącą, wtedy napięcie mięśniowe zmniejsza się w sposób naturalny. Na słabe napięcie mięśniowe proponuje się ćwiczenia – zabawy typu: ugniatanie ciasta, zgniatanie papieru i rzuty kulkami, zimą- lepienie śnieżek, zab. typu: Idę na miękkich – sztywnych nogach.

Ćwiczenia rozwijające orientacje w schemacie ciała i przestrzeni:

– nazywanie części ciała;
– orientacja w schemacie ciała: daj lewą rękę, tupnij prawą nogą itp.;
– orientacja w przestrzeni: idź 2 kroki do przodu, do tyłu, na lewo, w prawo;
– ćwiczenia graficzne: zaznacz kreską prawy róg, u góry narysuj zieloną kreskę;
– ćwiczenia logarytmiczne połączone z pokazywaniem i nazywaniem części ciała w oparciu o wierszyk „Prawa ręka, noga prawa…”, „Głowa, ramiona, kolana, pięty…”, „Mam dwie ręce, nogi dwie…”;
– zab. ruchowe doskonalące orientację przestrzenną z wykorzystaniem woreczków, laski gimnastycznej, maskotki;
– zabawa w rzucanie papierową kulą zgodnie z poleceniem: góra, dół, prawa, lewa itp.
– zabawy ruchowe z wykorzystaniem woreczków – rzucanie woreczkiem zgodnie z instrukcją słowną: przed siebie, za siebie, na stół, pod stół;
– poruszanie się zgodnie z instrukcją słowną np. stań na gazecie, stań pod gazetą, stań przed gazetą, stań za gazetą, stań między gazetami.

Ćwiczenia kształtujące nawyki ruchowe związane z kierunkiem pisania

– rysowanie szlaczków rozpoczętych od lewej strony,
– kreślenie linii pionowych (z góry w dół) i poziomych (z lewej do prawej),
– ćwiczenia w rysowaniu okręgów i spirali w obu kierunkach

Ćwiczenia ruchowo – słuchowo – wzrokowe

Ćwiczenia ruchowo – słuchowo – wzrokowe to ćwiczenia grafomotoryczne, którym towarzyszy muzyka. Stanowią one zasadniczą część metody dobrego startu (M. Bogdanowicz). Włączenie do ćwiczeń elementów słowno – muzycznych umożliwia jednocześnie usprawnienie wszystkich trzech analizatorów (wzrokowego, słuchowego i kinestetyczno-ruchowego) uczestniczących w czynności czytania i pisania. Istota ćwiczeń ruchowo-słuchowo-wzrokowych polega na jednoczesnym połączeniu elementu ruchowego (pisanie, rysowanie) z postrzeganiem słuchowym (odtwarzanie rytmu pio-senki) i wzrokowym (zapamiętanie i odwzorowanie znaku). Do każdego, więc wzoru graficznego dobrana jest właściwa piosenka, której rytmika umożliwia odtworzenie wzoru, delikatnie narzucając i sugerując wszystkim jednakowe tempo. Przy poprawnie wykonanym ćwiczeniu, dziecko może narysować dany wzór kilkakrotnie, utrwalając i automatyzując prawidłowe ruchy dłoni. Cykl tych ćwiczeń winien przebiegać według ustalonego schematu:

1. Odtwarzanie ruchem rytmu piosenki.
2. Demonstracja wzoru, jego analiza i pokaz jak należy go wykonać z piosenką.
3. Próby odtwarzania wzoru w rytm piosenki:

– wodzenie palcem po wzorze – faza utrwalania wzoru i powiązania z piosenką

– pisanie wzoru palcem w powietrzu – ręką dominującą

– na powierzchni stołu – palcem lub na tackach z piaskiem

– na dużym arkuszu papieru –kredą, węglem, kredkami świecowymi

– na kartce papieru z bloku rysunkowego- pędzlem, kredką, ołówkiem, lub ołówkiem w zeszycie bez liniatury

– w liniaturze zeszytu – ołówkiem, mazakiem, długopisem.

Opracowała – Wanda Bochenkiewicz