1. Rodzaje zabaw wspomagających pracę z dziećmi o szczególnych potrzebach edukacyjnych.

Zabawy  w życiu każdego dziecka, a szczególnie dziecka ryzyka dysleksji,  mają wyjątkowe znaczenie. Poprzez konstruowanie, naśladowanie i wchodzenie w role dziecko poznaje świat oraz przystosowuje się psychicznie, fizycznie i społecznie do istniejących warunków. Podczas zabawy dziecko zaspokaja potrzeby i pragnienia, których realizacja nie jest możliwa  w świecie realnym.  Zabawy wpływają na rozwój organizmu dziecka, są sposobem na rozładowanie nadmiernej energii i napięć emocjonalnych. Poprzez zabawę dziecko uczy się żyć w społeczności, rozwiązywać spory i konflikty oraz rozwijają swoją wyobraźnię.

Ogólnie zabawy można podzielić na:

• zabawy twórcze (zwane tematycznymi lub zabawami ,,w role”),
• zabawy dowolne,
• zabawy konstrukcyjne,
• zabawy dydaktyczne,
• zabawy ruchowe.

Każda z tych  zabaw jest bardzo ważna dla prawidłowego rozwoju dziecka, rozwija lub ćwiczy najważniejsze funkcje i sprawności.

• Zabawy twórcze (tematyczne)- polegają na swobodnym odtwarzaniu ,,na niby” czynności, funkcji czy ról społecznych z użyciem przedmiotów zastępczych. Sprzyjają one oswajaniu się dzieci z różnymi, trudnymi nieraz sytuacjami i są okazją do kształtowania ważnych życiowo umiejętności. Tematyka tych zabaw często wypływa z doświadczeń dziecka: dom i środowisko rodzinne, praca, zwyczaje i obyczaje, działalność ludzi w różnych instytucjach, rozrywka, literatura itp.)

• Zabawy dowolne – to aktywność podejmowana spontanicznie (,,chcę”)z własnej woli, często wbrew aktualnym oczekiwaniom otoczenia, bezinteresowna aktywność nie nastawiona na realizację zadań czy celów- ważny jest sam proces bawienia. W zabawie dowolnej dziecko może przebywać w innym czasie i miejscu pochłonięte stworzoną przez siebie sytuacją. W praktyce przedszkolnej ten rodzaj zabaw jest najczęściej spotykany.

• Zabawy konstrukcyjne- bardzo chętnie wykonywane przez dzieci w wieku 4- 6 lat. Polegają na budowaniu z zastosowaniem różnorodnego materiału ( klocków, piasku, itp.), zabawy w piaskownicy pozwalają dziecku tworzyć proste wytwory , jak również przybierają postać planowanych konstrukcji,, na temat”. Cel i plan działania powstają w trakcie budowania i często ulegają modyfikacji pod wpływem samego materiału lub wyobraźni dziecka. Dzieci młodsze budują chaotycznie , dzieci 6-letnie mają w zabawach konstrukcyjnych zamierzony cel, który starają się osiągnąć.

• Zabawy dydaktyczne- są sztucznie przygotowywane przez wychowawców. Służą one przede wszystkim uczeniu się dzieci, a głównie rozwijaniu spostrzegawczości, uwagi, pamięci, myślenia, wzbogacaniu wiedzy i kształtowaniu mowy, ćwiczą wiele sprawności umysłowych, uczą dyscypliny i podporządkowani się regułom.

• Zabawy ruchowe- oparte są na określonych prawidłach. Wywierają one silny wpływ na rozwój fizyczny dzieci i rozwój ich cech charakteru, takich jak: śmiałość, wytrwałość. Zabawy ruchowe zmieniają się również z wiekiem dzieci przedszkolnych. Zmiany polegają na komplikowaniu się treści ruchowej zabaw, na stopniowym przechodzeniu od zabaw, których czynnikiem organizacyjnym jest temat, do gier kierowanych prawidłami.

Wszystkie zabawy dzieci w wieku przedszkolnym dostarczają im wiele zadowolenia, bo zaspokajają ich potrzeby rozwojowe ( przede wszystkim potrzebę aktywności ruchowej). W zabawach realizuje się dążenie do ćwiczenia i doskonalenia świeżo nabytej umiejętności i czynności. Zabawa jest podstawą do poznania i przekształcania otaczającej rzeczywistości za pomocą dostępnych dziecku środków i doświadczeń.

2. Znaczenie zabaw i ćwiczeń ogólnorozwojowych dla dzieci ryzyka dysleksji.

Zabawy rozwijające sprawność ruchową dziecka:

• Ćwiczenia ogólnosprawnościowe– obejmujące ruchy całego ciała. Celem tych ćwiczeń jest zwiększenie u dziecka koordynacji ruchów wszystkich części ciała i ich zharmonizowanie (podskoki, biegi, czołganie się itp.)
• Czynności samoobsługowe– (mycie rąk, ubieranie się i rozbieranie, utrzymywanie porządku w zabawkach lub w pokoju). Dziecko doskonali szybkość i precyzję ruchu, uczy się planowania zadań w czasie, samodzielności i odpowiedzialności za wykonywane zadania.

• Ćwiczenia ruchowe przygotowujące do nauki czytania i pisania. Celem tych ćwiczeń jest podniesienie sprawności ruchowej w obrębie kończyn górnych, zwłaszcza dłoni i palców (ćwiczenie rąk- krążenie, układanie modeli z dłoni, ćwiczenia paluszkowe, składanie dłoni, splatanie palców, przebieranie palcami, stukanie, puzzle, zabawy konstrukcyjne).

 Zabawy rozwijające sprawność manualną i orientację przestrzenną:

• Ćwiczenia grafomotoryczne- malowanie grubym pędzlem, zamalowywanie obrazków, obrysowywanie dłoni, rysowanie figur geometrycznych, liter, cyfr, rysowanie po śladzie.
• Ćwiczenia rozwijające orientację przestrzenną- wskazywanie części ciała, nazywanie ich, zabawa ,, ciepło- zimno”, częste stosowanie określeń,, lewo”, ,,prawo”, określanie stosunków między przedmiotami, układanie obrazków tematycznych (miasta, owoce, warzywa).

 Zabawy rozwijające mowę i myślenie:

• Ćwiczenia rozwijające słuch fonematyczny- różnicowanie dźwięków mowy, ich analizowanie i syntetyzowanie na poziomie OUN ,tj. w korze mózgowej- zabawa ,,Co słyszysz?”, ,,Mało- dużo”, naśladowanie głosów zwierząt, pojazdów, rozpoznawanie instrumentów, chodzenie za głosem, klaskanie, wystukiwanie rytmu.
• Sytuacje sprzyjające rozwojowi słownictwa, pojęć i zainteresowań dziecięcych. Szczególnie ważnym etapem w rozwoju dziecka jest pierwszy kontakt z książką i wzbudzenie zainteresowań czytelniczych (w dalszej perspektywie). Ważne jest głośne czytanie dziecku, recytowanie wierszy, śpiewanie piosenek, wspólne omawianie treści czasopism dla dzieci.

Systematyczne wprowadzanie nowych zabaw, ich modyfikacja, korelacja z innymi czynnościami dają dzieciom wiele możliwości. Poprzez zabawę rozwijają się umysłowo, wzbogacają swoją wyobraźnię, ćwiczą nowe umiejętności i doskonale się komunikują. Dzięki kontaktom z rówieśnikami uspołeczniają się, stają się obserwatorami i odtwórcami rzeczywistości, którą przy okazji zmieniają. Dzieci z zaburzeniami  nie czują się wyobcowane, a przy okazji poprawiają i korygują swoje umiejętności. Bawiąc się uczą, a ucząc bawią. Jeżeli zabawa jest dodatkowo kierowana przez terapeutę, z wykorzystaniem ciekawych, rozwijających pomocy, korzyści są ogromne.