1. O dysleksji, czyli o specyficznych trudnościach w nauce czytania i pisania.

Dysleksja rozwojowa to zaburzenia przejawiające się trudnościami w nauce czytania  i (lub) pisania, mimo stosowania prawidłowych metod nauczania,  u dzieci o normalnej inteligencji, wychowywanych w sprzyjających warunkach społeczno-kulturalnych. Spowodowana jest zaburzeniami niektórych funkcji poznawczych ( głównie językowych) i motorycznych oraz ich integracji, uwarunkowanymi nieprawidłowym funkcjonowaniem CUN.

O dysleksji mówi się wtedy, gdy występują zaburzenia w funkcjonowaniu poszczególnych analizatorów: wzrokowego, słuchowego i kinestetyczno- ruchowego, a także w przypadku sprzężenia tych zaburzeń.

        Dziecko ryzyka dysleksji to dziecko o nieharmonijnym rozwoju psychomotorycznym, dziecko z ciąży nieprawidłowej- zagrożonej, skomplikowanego porodu oraz z rodziny, gdzie występowały przypadki opóźnionego rozwoju mowy, leworęczność, oburęczność, dysleksja. Jeżeli rodzice zaobserwują u swoich dzieci pewne trudności w rozwoju nie powinni  lekceważyć tych symptomów. Do rozpoznania dysleksji nie wystarczy jeden z objawów- im więcej symptomów zauważymy, tym jest ona bardziej prawdopodobna.

Wyróżnia się  następujące typy dysleksji:

1. dysleksja typu wzrokowego– u jej podłoża leżą zaburzenia percepcji i pamięci wzrokowej, powiązane z zaburzeniami koordynacji wzrokowo- ruchowej i ruchowo- przestrzennej,
2. dysleksja typu słuchowego– uwarunkowana zaburzeniami percepcji pamięci słuchowej dźwięków mowy, najczęściej powiązana z zaburzeniami funkcji językowych,
3.  dysleksja integracyjna– kiedy to poszczególne funkcje nie wykazują zakłóceń, a zaburzona jest koordynacja, czyli występują zaburzenia integracji percepcyjno- motorycznej,
4. dysleksja typu mieszanego- gdy występują jednocześnie zaburzenia w percepcji i pamięci słuchowej, pamięci i percepcji wzrokowej, wyobraźni przestrzennej.

Ważne jest jak najwcześniejsze zauważenie problemu i podjęcie odpowiednich kroków naprawczych. W wieku przedszkolnym obserwuje się pewne symptomy, które mogą wskazywać na ryzyko wystąpienia dysleksji. Dopiero szkoła podstawowa , wspierana przez Poradnię PP, po fachowych badaniach, może dać odpowiedź, czy dziecko jest dyslektykiem. Niektóre z dzieci w wieku ok.6 lat wykazują pewne zaburzenia, które mogą być sygnałem do wzmożonej obserwacji i szybkiej interwencji. W tej grypie wiekowej można prowadzić zajęcia, które pomogą dziecku w bezstresowym starcie w szkole.

 

2. Charakterystyka etapów rozwojowych i objawy, które powinny zaniepokoić rodziców i opiekunów.

 

Wiek niemowlęcy- od urodzenia do 1 r.ż.

Motoryka duża:

• Opóźniony lub nietypowy rozwój ruchowy–
  • dzieci nie raczkują lub mało raczkują, gorzej utrzymują równowagę w pozycji siedzącej i stojącej;
  • mają pewne dysfunkcje neurologiczne: obniżony tonus mięśniowy, utrzymujące się odruchy wrodzone, które powinny zaniknąć do końca 1 r.ż.;

Wiek po niemowlęcy- 2-3 r.ż.

Motoryka duża:

• Opóźniony rozwój ruchowy-
  • dzieci mają trudności z utrzymaniem równowagi i automatyzacją chodu,
  • później zaczynają chodzić, biegać, przemieszczać się;

Motoryka mała:

• Opóźniony rozwój motoryki rąk-
  • dzieci mało sprawne manualnie,
  • nieporadne w samoobsłudze ( wymagają pomocy w prostych czynnościach : np. ubieranie się , jedzenie itp.)
  • w czasie zabaw manipulacyjnych i konstrukcyjnych mało sprawne- zwykle proszą o pomoc ( np. podczas budowania z klocków);

Funkcje wzrokowe, koordynacja wzrokowo- ruchowa:

• Opóźnienie rozwoju grafomotorycznego:
  • dzieci w wieku 2 lat nie próbują same rysować,
  • jako 2 latki nie naśladują rysowania linii,
  • w wieku 2 lat i 6miesięcy nie potrafią naśladować kierunku poziomego i pionowego linii,
  • w wieku 3 lat nie potrafią narysować koła.

Funkcje językowe:

• Opóźnienie rozwoju mowy:
  • dzieci później wypowiadają pierwsze słowa – w 1 r.ż.
  • w wieku 2 lat mówią zdania proste,
  • jako 3 latki formułują zdania złożone.

 

Wiek przedszkolny- od 3 do 6 lat i klasa 0.

Motoryka duża:

• Niska sprawność ruchowa całego ciała, która objawia się tym, że:
  • dziecko słabo biega,
  • ma kłopoty z utrzymaniem równowagi, np. podczas próby chodzenia po krawężniku,
  • z trudem uczy się jeździć na rowerku trójkołowym i hulajnodze,
  • ma problemy z jazdą na nartach, ze schodzeniem ze schodów, z podskokami i nauką pływania,
  • jest niezdarne w ruchach, w grach i zabawach ruchowych- unika zabaw ruchowych;
  • ma zakłócony rytm, płynność i harmonię ruchu- nie lubi tańczyć ani grać w gry zespołowe;

Motoryka mała:

• Słaba sprawność manualna rąk objawiająca się:
  • trudnościami i niechęcią do wykonywania czynności samoobsługowych , np. zapinania małych guzików, sznurowania butów, zabaw manipulacyjnych(np. nawlekanie koralików).

Koordynacja wzrokowo- ruchowa i zakres jej zaburzeń:

• trudności w budowaniu z klocków,
• niechęć dziecka do rysowania i wykonywania uproszczonych rysunków,
• nieprawidłowe trzymanie ołówka- dziecko trzyma ołówek zbyt słabo lub zbyt mocno,
• brak umiejętności rysowania koła – w wieku 3 lat, kwadratu i krzyża w wieku 4 lat, trójkąta i kwadratu opartego na kącie – w wieku 5lat.

Funkcje wzrokowe:

• nieporadność w rysowaniu (rysunki są bogate treściowo, ale prymitywne w formie),
• trudności w składaniu wg wzoru obrazków pociętych na części, puzzli, w wykonaniu układanek, mozaiki itp.
• dziecko nie pracuje według wzoru,
• trudności z analizą i syntezą wzrokową;
• trudności w dostrzeganiu różnic między przedmiotami, obrazkami i układami przestrzennymi,
• złe planowanie, częste rotacje.

Funkcje słuchowe:

• trudności z odróżnianiem i identyfikacją głosek podobnych fonetycznie (mówi się wtedy o zaburzeniach słuchu fonemowego), np. pod względem dźwięczności: p- b, d- t, z- s, w- f, k -g, – dziecko nie rozróżnia  słuchowo wyrazów, które różni tylko jedna głoska np. buty-budy, półka-bułka
• trudności z dzieleniem wyrazu na sylaby,
• trudności z koncentracją uwagi przy słuchaniu opowiadań lub czytaniu bajek.

Funkcje językowe:

• opóźniony rozwój mowy,
• nieprawidłowa artykulacja wielu głosek,
• wady wymowy (np. mowa niewyraźna)
• trudności w wypowiadaniu niezbyt złożonych wyrazów, wydłużony okres posługiwania się neologizmami,
• trudności z rozpoznawaniem i tworzeniem rymów,
• trudności z zapamiętywaniem krótkich wierszyków i piosenek,
• trudności z budowaniem wypowiedzi, używanie równoważników zdań lub prostych zdań,
• mały zasób słownictwa,
• niechęć do mówienia ( dziecko małomówne);

Lateralizacja:

• opóźniony rozwój,
• brak przejawów preferencji jednej ręki;
• trudności ze stronnością ciała, tzw. zakłócona lub nieustalona lateralizacja,

Orientacja w schemacie ciała i przestrzeni:

• opóźnienie orientacji,
• z końcem roku szkolnego dziecko nie wskazuje prawidłowo prawej i lewej ręki (myli się),
• ma trudności ze wskazaniem na sobie części ciała, gdy posługuje się terminami: prawy- lewy, np. prawa i lewa ręka, noga…itp.
• zaburzona orientacja w terenie,
• nie potrafi określić kierunku na prawo czy lewo od siebie;

Czytanie :

• nasilone trudności w nauce czytania,
• nie chce podejmować prób nauki czytania,
• gdy zaczyna czytać, czyta bardzo wolno lub ,,czyta” z pamięci,
• głównie głoskuje i nie potrafi dokonać poprawnej syntezy,
• przekręca wyrazy,
• nie rozumie czytanego tekstu;
• ma trudności z odróżnieniem i zapamiętaniem liter o podobnych kształtach: m- n, l- ł- t, p- d- b,
• zamienia litery;

Pierwsze próby pisania:

• często pisze litery i cyfry w odbiciu zwierciadlanym,
• odwzorowuje wyrazy(wzory, szlaczki), pisząc je od strony prawej do lewej,
• myli litery identyczne, lecz inaczej położone w przestrzeni: np. p- b- d- g.
• opuszcza i przestawia litery.

Powyższe symptomy są zapowiedzią trudności w czytaniu i pisaniu, a także dają możliwość pracy z dzieckiem ryzyka dysleksji od najmłodszych lat- już w przedszkolu. Znaczącą rolę odgrywa zabawa, która nie jest doceniana przez rodziców. Z czasem, gdy nabiera ona charakteru świadomego, staje się swoistą formą uczenia. Każda zabawa, właściwie dobrana do możliwości dziecka, wnosi coś kształcącego i rozwijającego jego umiejętności oraz sprawność. Sukces w zabawie jest bodźcem do nauki i pracy, umacniający w dziecku optymistyczne przeświadczenie o jego możliwościach i o tym, że uda mu się również w szkole.