ZESTAW ZABAW I ĆWICZEŃ
rozwijających mowę i myślenie dzieci w wieku 3 – 6 lat.

ZESTAW I

1) Rozkładanie i składanie jajek, bab, sześcianów – układanek, piramidki z drewnianych krążków: rozwijamy przez to koordynację wzrokowo- ruchową, oswajamy dziecko z różnymi wielkościami, których na razie nie nazywamy.

2) Wrzucanie krążków do skarbonki- ćwiczenie koordynacji wzrokowo- ruchowej i koncentracji uwagi.

3) Dokładanie obrazków do takich samych przedmiotów – wyrabianie odruchu dotykowo- wzrokowo- testowego. Dokładamy ręką dziecka obrazek do danej zabawki. Zaczynamy od trzech zabawek, w miarę opanowania czynności dodajemy po jednym obrazku ( zawsze wyraźnie nazywamy i obrazek i przedmiot).

4) Rysowanie na papierze, tablicy, zabawa przy tablicy flanelowej.

5) Zabawa piłką, samochodem, kołysanie lalki –ćwiczenie artykulacji: bach, uuu, tu-tu-tu, aaaaa, brum,brum ,brum itd.

ZESTAW II

1) Rozkładanie i składanie jajek, bab z uwzględnieniem wielkości przeciwstawnych duży- mały . Osoba prowadząca zabawę nazywa tylko przedmiot największy ( duża, -y) i mniejszy ( mała, -y ), pośrednich wielkości nie nazywa , rozstawia jednak przedmioty wg kolejności.
Składanie ( 1 kompletu) pomieszanych pudełek jeden w drugi.

2) Nakładanie kolorowych krążków piramidki- prowadzący głośno nazywa kolor nakładanych krążków, nie żądając tego od dziecka. Krążki podsuwamy dziecku wg kolejności (wielkości), lecz wielkości nie nazywamy; jest to przygotowanie do nazywania kolorów.

3) Układanka obrazkowa (5 obrazków) – prowadzący nazywa obrazek i prosi dziecko o powtórzenie. Każdy omawiany rysunek kładziemy przed dzieckiem w rzędzie na stole, porozłażeniu wszystkich podajemy nazwę. Dziecko wskazuje lub podaje nazwany obrazek.

4) Oglądanie książeczki nominacyjnej, ( tzn. takiej, w której na każdej stronie jest przedstawiona ilustracja tylko jednego przedmiotu), z głośnym nazywaniem każdego obrazka. Oglądając książeczkę sytuacyjną, prowadzący nazywa odpowiednie czynności przedstawione na obrazku i odtwarza je razem z dzieckiem, np. karmienie lali, ubieranie, mycie itp.

5) Rysowanie kreski pionowej, poziomej, potem kółka i kwadratu ( na papierze, na tablicy).

6) Nazywanie części np. samochodu : szyba, kółka, kierownica…itp. Nazywanie części ciała u dziecka, u lali i na obrazku.

7) Orientacyjne badanie słuchu:
• za pomocą instrumentów muzycznych,
• przekładanie monet,
• sygnał dźwiękowy za parawanem – dziecko odgaduje źródło dźwięku,
• wypowiedź szeptem (z odległości ok. 3 metrów, dziecko stoi tyłem do badającego, potem odległość zmniejszamy co 1 metr – w razie niepowodzenia).
Badanie słuchu szeptem można stosować u dzieci, które ukończyły 3 r.ż.

ZESTAW III

1) Chowanie zabawki do jednego z trzech jednakowych pudełek,
dziecko obserwuje. Wyraźnie nazywamy odnalezioną zabawkę – ćwiczenie spostrzegawczości.

2) Ćwiczenie wielkości – próba uogólniania, np. pokazanie dużej i małej lalki, dużej i małej piłki itp.

3) Składanie pomieszanych sześcianów ( 2 komplety). Jeżeli dziecko nie radzi sobie, wyjaśniamy, jak należy wykonać to zadanie , zwracając uwagę na jednakowe wielkości, pokazując jak należy je wkładać. Przy następnych ćwiczeniach czekamy, aż dziecko upora się z tym samo. Jest to ćwiczenie koncepcyjnego myślenia.

4) Układanie klocków – literek wg kolorów. Litery mają tu jedynie znaczenie pewnych kształtów. Chodzi o to, by dziecko przyzwyczaiło się dostrzegać różne cechy przedmiotów. W dalszych ćwiczeniach stosujemy klocki- literki przydatne do dobierania kształtów. Prowadzący zabawę podsuwa odpowiedni klocek i poleca dziecku dołożyć do podanego, np. zielonego klocka: ,,Teraz włóż zielony do takiego koloru klocków”. Za każdym razem nazywamy kolor klocka ( nie zwracając uwagi na kształt litery i nie nazywamy jej). Uczenie kolorów rozpoczynamy od czterech podstawowych kolorów i zawsze w podanej kolejności: czerwony, zielony, żółty, niebieski.

5) Układanka obrazkowa. Polecenie: ,, Podaj misia, daj domek”. Gdy dziecko opanowało już cały zestaw 5 obrazków, dodajemy jeden lub najwyżej dwa obrazki.

6) Układanka sytuacyjna . Mówimy: ,, Pokaż chłopczyka, który myje buzię, który je…”. Kolejność postępowania taka sama, jak przy układance słownej. Następnie pytamy, wskazując odpowiedni obrazek: ,,Co robi chłopiec?”.
Jeżeli dziecko nie odpowie, odpowiadamy za nie.

7) Obrazek przecięty na pół. Odsuwamy od siebie obie połówki obrazka – dziecko ma naprawić zepsuty obrazek. Gdy dziecko prawidłowo wykona zadanie , psujemy obrazek- jedną z części odwracamy .

8) Wprowadzenie pojęcia ilości: mało – dużo, jeden i dużo klocków, mało płynu w szklance i dużo płynu. Zadaniem dziecka jest wskazanie, gdzie jest mało.

9) Różnicowanie instrumentów muzycznych. Przed dzieckiem i przed opiekunem leżą trzy rodzaje instrumentów: bębenek, grzechotka, tamburyn. Prezentujemy dźwięk danego instrumentu, dziecko pokazuje co to za instrument, gra na nim. Potem to samo, tylko opiekun gra za zasłoną. Dziecko odgaduje instrument po dźwięku – rozpoznaje go i gra na nim.

ZESTAW IV

1) Kolory, uogólnienia. Układanie różnych przedmiotów jednego koloru do pudełka tego samego koloru. Za każdym razem dziecko powinno słyszeć nazwę koloru skierowaną do odpowiedniego przedmiotu.

2) Dokładanka słowna . Liczba obrazków nie jest istotna, ważne jest, żeby były podzielone na kategorie, np. zabawki, zwierzęta, ubrania…itp. Zadaniem dziecka jest dołożenie takiego samego obrazka do obrazka leżącego obok na stole i wskazanie odpowiedniej zabawki.

3) Zabawa tematyczna: ,, Ubieranie lalki”. Zawsze nazywamy daną część ubrania.
4) Wprowadzenie określenia pory roku. Obrazki z porami roku, dziecko wybiera obrazek przedstawiający konkretną porę roku . Opowiadamy dziecku np. o zimie, pokazujemy obrazek i pytamy: ,,Co pada w zimie?

5) Wprowadzenie pojęcia: dzień – noc. Pytamy zawsze odwrotnie- gdy jest dzień pytamy: ,,Czy teraz jest noc, czy dzień ?”. Dzieci mają tendencję do powtarzania ostatniego słowa w zdaniu.

6) Układanka sytuacyjna ( zdaniowa) , c.d. z zestawu III . Dokładamy coraz więcej obrazków.

7) Ćwiczenia rozumienia pojęć: na, w , pod, w czasie zabawy, np. toczenie piłki na stole, pod stołem, chowanie piłki do torby… Pytamy : ,,Gdzie jest piłka?”. Odmiana zabawy: chowamy piłkę , dziecko szuka , podpowiadamy: ,,Piłka jest pod stołem”.

8) Różnicowanie kształtów. Pomocą jest loteryjka przedstawiająca koło, trójkąt, kwadrat – wszystkie są w jednym kolorze. Zadaniem dziecka jest wybranie odpowiedniego kształtu i dołożenie go do takiego samego kształtu na planszy wzorcowej.

9) Ćwiczenia oddechowe.
Dziecko rączkami trzyma kant stołu i przedmuchuje piórko w stronę dorosłego. Dmuchanie przez rurkę zanurzoną w wodzie – bulgotanie, dmuchanie na piłeczkę pingpongową , balonik, nadmuchiwanie balonika, gra na organkach lub na trąbce, puszczanie baniek mydlanych. Ćwiczenia prowadzimy w podanej kolejności – w miarę opanowania przez dziecko jednej umiejętności przechodzimy do drugiej.

ZESTAW V

1) Kolory. Zadaniem dziecka jest wskazanie odpowiedniego koloru na podstawie jednokolorowej planszy.

2) Ćwiczenia wstępne do liczenia. Wyizolowanie jednego przedmiotu z wielu np. ,,Daj jeden klocek, jeden obrazek..”

3) Ćwiczenia w rozróżnianiu płci.

4) Ćwiczenia w znajomości imienia i nazwiska.

5) Zabawa w codzienne czynności, np. gotowanie, pranie itp.
6) Ćwiczenie pojęcia: nad, pod, na. Zabawa na konkretnej półce – układanie przedmiotów (zabawek, książek).

7) Różnicowanie kształtów. Możemy wykorzystać klocki-literki (co najmniej dwa komplety), nie nazywając liter zwracamy uwagę dziecka tylko na kształt.

8) Wprowadzanie pojęć: obok, koło, między, za- przed, blisko- daleko, wysoko- nisko. Zabawę przeprowadzamy tak, jak w zestawie IV przy ćwiczeniach pojęć: na, pod, do.

9) Łączenie dwóch zależności. Mówimy do dziecka: ,,Podaj duży czerwony samochód, a teraz mały czerwony”.

10) Loteryjka.
Na planszy są: żółty trójkąt, czerwone koło, niebieski kwadrat – na stole przed dzieckiem leżą pomieszane trójkąty w tych kolorach, takie same koła i kwadraty. Zadaniem dziecka jest dobranie wg wzoru figury w odpowiednim kolorze. Dziecko wykonuje zadanie samo, bez instrukcji.

ZESTAW VI

1) Generalizacja kolorów. Wyszukiwanie odpowiednich kolorów. Prosimy dziecko:,, Pokaż mi, gdzie w sali (pokoju) jest kolor żółty, a co jest koloru niebieskiego?’’

2) Ćwiczenia w powtarzaniu zdań. Najpierw zdań dwuwyrazowych, potem zdań złożonych.

3) Wprowadzenie pojęć pośrednich: bliżej, niżej- wyżej.
np. ,, Połóż lalkę na brzegu stołu, pajacyka bliżej (ciebie, mnie).”

4) Nazywanie przedmiotów z pamięci. Rozkładamy najpierw 3 zabawki (potem stopniowo więcej) na stole. Dziecko patrzy, ile i jakie znajdują się na stole, potem odwraca się i odgaduje, czego brak.

5) Ćwiczenie dotyku. Bierzemy kilka par przedmiotów, np.: dwie gumowe lalki, dwa plastikowe misie, dwa grzebienie ( zawsze zaczynamy od trzech par przedmiotów), woreczek z gumką. Jeden z przedmiotów wkładamy do woreczka, drugi przed dzieckiem. Wskazując przedmiot ze stołu prosimy dziecko o wyjęcie wskazanego przedmiotu do pary.
6) Historyjki obrazkowe. Dziecku pokazujemy 3 obrazki – pojedynczo. Mieszamy obrazki. Dziecko układa historyjkę kolejno, a potem przy pomocy pytań opowiada ją.

7) Ćwiczenie pojęć: wczoraj, dziś, jutro. Można zrobić samodzielnie kalendarz, a potem poprzez rysunki zaznaczać ważne dla dziecka wydarzenia
( urodziny, wycieczkę, odwiedziny, itp.)

8) Ćwiczenia oddechowe. Dziecko dmucha na kuleczki waty przez rurkę, przysysa kuleczki do rurki i przenosi je na inne miejsce ; przysysa buzią (bez pomocy rąk) plastikowy kubek i przenosi go .

9) Ćwiczenie pamięci , np. zapamiętanie ciągu cyfr w zestawie(1,6, 7,9)itp. Dziecko odtwarza z pamięci usłyszany ciąg cyfr.

10)Ćwiczenia koncentracji uwagi na wykonywanym ćwiczeniu, np. przy ćwiczeniach wymowy. Dzieci wymawiają samogłoski. Przed pierwszym ćwiczeniem przeprowadza się głośną zabawę – ćwiczenia przed lustrem, wymawiając głośno i wyraźnie każdą samogłoskę. Potem samogłoski wymawiamy bezgłośnie , koncentrując się na właściwym dla samogłoski ułożeniu ust – każde dziecko głośno wymawia odgadniętą samogłoskę.

11)Ćwiczenia mowy połączone z ruchem. Wspólne z dzieckiem mówienie wierszyka , np. z klaskaniem w ręce. Naśladowanie wiatru (szu-szu), kołysanie się w różne strony, itp.

12)Ćwiczenia fonematyczne. Rozróżnianie wyrazów o zbliżonym brzmieniu i obrazie artykulacyjnym, ale o różnym znaczeniu. Przydatne będą układanki obrazkowe.
koza – kosa
półka – bułka
kura – góra
miś – mysz
żabka – czapka

13)Rozróżnianie natężenia dźwięku. Uderzając w bębenek mocno – mówimy głośno, uderzając słabo – mówimy cicho. Podobnie tupanie, klaskanie.

14)Rozróżnianie melodii. Uczymy na podstawie prostych piosenek, następnie skalę trudności zwiększamy dodając ruchy. Śpiewanie bez słów melodii dobrze znanych dziecku – ,, Zgadnij, jaką melodię śpiewałam?’’.
15)Kojarzenie melodii z nastrojem. Melodia wesoła – smutna. Dużą pomocą jest słuchanie przez dziecko własnego śpiewu, nagranego na kasetę magnetofonową.

16)Dobieranie przedmiotów w grupy i podgrupy ( zbiory i podzbiory).

17)Ćwiczenia pamięci. Kładziemy 3-4 przedmioty, dziecko chwilę się im przygląda, bez dotykania. Zabieramy przedmioty, a zadaniem dziecka będzie ułożenie ich w określonej kolejności.

18)Zabawa w teatrzyk. Bawiąc się lalkami, pacynkami – dziecko prowadzi krótkie dialogi.

19)Ćwiczenia oddechowe (grupowe).
Dmuchanie piórka w kierunku kolegi po szerokim arkuszu papieru. Gra polega na tym, by piórko utrzymało się jak najdłużej w powietrzu ,lub w polu przeciwnika.

20)Ćwiczenia liczenia. Układamy karty z jednym, dwoma, trzema, czterema kółkami dziecko dokłada tyle zabawek, ile jest kółek na karcie. Liczy głośno koła.

21)Ćwiczenia logicznego myślenia.
,,Wybierz spośród obrazków taki, który nie pasuje do pozostałych”.

22)Ćwiczenie koordynacji wzrokowo – ruchowej.
np. łączenie punktów na papierze, jazda samochodami po liniach.