Dojrzałość szkolna to taki poziom rozwoju dziecka, który umożliwi mu podołanie różnym obowiązkom, jakie niesie ze sobą życie szkolne. Dojrzałość szkolna to nie tylko umiejętność czytania i pisania i liczenia, ale także:

 umiejętność uważnego słuchania wypowiedzi i poleceń nauczyciela oraz wykonywanie tego, o co prosi,

 umiejętność stosowania właściwych norm współżycia w grupie rówieśniczej,

 umiejętność współdziałania z nauczycielem i kolegami,

 wytrwałość w pracy,

 rozumienie zadań i próby wykonywania ich bez pomocy,

 koncentracja uwagi,

 pilność i wytrwałość,

 umiejętność myślenia krytycznego i przyczynowo – skutkowego.

Obok rozwoju intelektualnego i społecznego dzieci muszą osiągnąć odpowiedni poziom rozwoju biologicznego, na który składa się:

 stan zdrowia,

 rozwój sił fizycznych,

 sprawność motoryczna,

 dobra koordynacja ruchów.

Dziecko dojrzałe pod względem emocjonalno – społecznym jest w znacznym stopniu samodzielne. Chętnie i łatwo nawiązuje kontakty z nauczycielem i rówieśnikami. Posiada umiejętność podporządkowania się niezbędnym wymaganiom dyscypliny. Jest obowiązkowe, wytrwałe i wrażliwe na opinię nauczyciela. Cechuje je taki stan równowagi nerwowej, który umożliwia opanowanie reakcji emocjonalnych.

Pod względem dojrzałości umysłowej dziecko powinno być aktywne poznawczo oraz powinno chcieć się uczyć.

W zakresie dojrzałości do czytania i pisania dziecko umie dokonywać analizy oraz syntezy wzrokowej i słuchowej niezbędnej w procesie różnicowania kształtów, dźwięków, ich odpoznawania, porównywania i odtwarzania.

Pod względem dojrzałości do matematyki dziecko rozumie i potrafi określić stosunki przestrzenne, czasowe i ilościowe w praktycznym działaniu. Potrafi sklasyfikować przedmioty według przeznaczenia, wielkości, kształtu i koloru. Umie na konkretach dodawać i odejmować w zakresie 10.

Na dojrzałość szkolną mają wpływ pewne czynniki, do których należą m. in.:

 Czynniki indywidualne – są to przekazane drogą genetyczną lub wrodzone właściwości organizmu, a przede wszystkim ośrodkowego układu nerwowego, podłoża wyższych czynności psychicznych. Należą tu również potrzeby, skłonności i dążenia dziecka.

 Czynniki środowiskowe – chodzi tutaj głównie o wpływy rodziny i przedszkola.

Literatura podaje 3 główne grupy czynników rodzinnych mających wpływ na dojrzałość szkolną dziecka.

Czynniki środowiskowe to:

 Warunki materialne – od poziomu dochodów, sytuacji mieszkaniowej, wyposażenia gospodarstwa domowego zależy jak rodzina będzie zaspokajała potrzeby dziecka, a więc czy będzie ono racjonalnie odżywiane, zaopatrzone w potrzebną odzież, czy będzie miało warunki do nauki, odpoczynku i zabawy.

 Warunki kulturalne. Jest to poziom wykształcenia rodziców, kultura językowa rodziny, potrzeby kulturalne, zasady wychowania dzieci, sposób spędzania czasu wolnego.

Warunki kulturalne domu rodzinnego, a zwłaszcza poziom wykształcenia rodziców w istotny sposób wpływają na rozwój intelektualny i osiągnięcia szkolne uczniów.

Rodzice wykształceni wykazują na ogół duże zainteresowanie problemami szkolnymi swoich dzieci, mają większe wymagania i aspiracje w stosunku do ich przyszłości oraz w większym stopniu pobudzają je do osiągnięć.

 Warunki społeczno – psychologiczne to: struktura rodziny, osobowość rodziców, stosunki między rodzicami, postawy rodziców wobec dzieci oraz atmosfera panująca w domu. Dla osiągnięcia dojrzałości szkolnej istotne jest, czy dziecko wychowuje się w rodzinie pełnej lub niepełnej, mało- czy wielodzietnej, dwu- czy trzypokoleniowej. Z reguły rodzina wielodzietna stwarza korzystne warunki dla rozwoju osobowości dziecka, gdyż zmusza do liczenia się z innymi, rozwija postawy opiekuńcze. Dzieci z rodzin wielodzietnych szybciej się usamodzielniają, osiągają wyższy poziom dojrzałości emocjonalnej, nie wykazują tendencji do przeceniania samego siebie, lepiej potrafią współdziałać z innymi.

Istotnym czynnikiem wpływającym na dojrzałość szkolną dzieci jest fakt uczęszczania do przedszkola. Dzieci o długiej karierze przedszkolnej wyróżniają się lepszym uspołecznieniem niż inne dzieci oraz lepszym przygotowaniem do szkoły.

Na podstawie artykułu opracowanego przez
Autorki: A. Zalewska, B. Małkowska