Wiek przedszkolny jest bardzo ważnym etapem w rozwoju stosunków interpersonalnych. Dzieci uczęszczające do przedszkola wchodzą coraz intensywniej w różnorodne kontakty społeczne, zarówno z rówieśnikami, jak i z osobami dorosłymi. Dziecko przekraczając próg przedszkola, staje się członkiem grupy przedszkolnej. Wiążą się z tym nowe, określone prawa i normy i zasady życia społecznego w przedszkolu, obowiązki. Nowa jest także sytuacja – nagle wzrasta liczba kontaktów z rówieśnikami. Przystosowanie się do nowego otoczenia bywa niekiedy bardzo trudne. „Grupa przedszkolna na ogół nie stanowi jednolitego zespołu, który zawsze ze sobą współdziała. Zazwyczaj dzieci dzielą się na małe grupki, które w różnych momentach łączy wspólny cel, najczęściej jest to wspólna zabawa” (I. Dudzińska 1976).

Kontakty społeczne dzieci w zabawie i przy innych formach działania utrudnia poziom rozwoju ich mowy i myślenia. Mają one jeszcze trudności w werbalnym porozumieniu się ze sobą.

Dzieci 3-letnie chętnie przebywają ze sobą, jednak nie umieją ze sobą współdziałać. Z wiekiem potrzeba wspólnego działania i zabawy rośnie, wrasta także liczba konfliktów.

Dzieci 4-letnie i 5-letnie chcą w większym stopniu bawić się razem i działać, nie potrafią jednak się porozumieć. Każde inaczej widzi tok zabawy, swoją rolę w niej. Z badań przeprowadzonych pomiędzy dziećmi wynika, że najwięcej przypadków konfliktowych dotyczy kwestii posiadania – dziecko albo broni zabawki, którą posiada, albo zabiera ją innym.

Dzieci 6-letnie odczuwają potrzebę zabawy bardziej dojrzałej – umiejętność słownego porozumiewania się między sobą uzyskuje wyraźny postęp, dlatego możliwa staje się zabawa w większym zespole.

Temu wszystkiemu służą także normy, które regulują stosunki dzieci z otoczeniem, wpływają na warunki i atmosferę zabawy, kształtują doświadczenie dzieci. Przedszkolaki z reguły wiedzą, co wolno im robić, a czego nie wolno. Dowiadują się tego w różnorodny sposób – podczas zajęć, zabaw, spacerów. Brak systemu norm sprawia, że w grupie panuje bezprawie.

Grupa przedszkolna, jak każda grupa społeczna, jest zróżnicowana pod względem wchodzących w jej skład jednostek. Pozycja każdego dziecka w grupie zależy od jego aktywności, poziomu umysłowego, uzdolnień. Niektóre dzieci nawiązują kontakty łatwo, biorąc inicjatywę w swoje ręce, inne są nieśmiałe lub też obawiają się złego przyjęcia. Bardzo często wśród dzieci przedszkolnych dostrzegamy jednostki przejawiające skłonności do przewodzenia. Najczęściej, ale nie zawsze, przywódcami są dzieci o żywej wyobraźni, dobrze rozwinięte umysłowo. Jednak dzieci te niekiedy wykazują chęć wywyższenia się. Zazwyczaj zauważamy to podczas zabawy, gdzie przywódcy wykorzystując swoją przewagę mogą zagarnąć zabawki czy miejsca zabaw. Ale w grupie przedszkolnej zdarzają się także dzieci nieśmiałe, wrażliwe, niepewne siebie, mało aktywne. Dzieci te powoli zdobywają się na odwagę, potrafią niekiedy upomnieć się o swoje prawa, a z czasem nabierają wiary we własne siły.

W rodzinie dokonuje się proces socjalizacji dziecka decydujący dla późniejszego społecznego życia, jest ona pierwszym i najważniejszym – przekazicielem wartości kulturowych i społecznych. Tak więc nie tylko przedszkole, ale także, a może przede wszystkim dom rodzinny mają ogromny wpływ na to, jaką pozycję w grupie zajmuje dziecko.

NORMY I ZASADY ŻYCIA SPOŁECZNEGO W PRZEDSZKOLU

Dlaczego dzieci potrzebują norm i zasad?

Wprowadzenie norm i zasad w życiu dziecka spełnia ważną rolę. Wyobraźmy sobie, że stajemy z zawiązanymi oczami na placu zabaw gdzie są zjeżdżalnie, huśtawki, ścieżki rowerowe, boisko do gry w piłkę, drabinki, inni ludzie. Jak będziemy się poruszać w takim miejscu? Czy jest ono dla nas bezpieczne? Oczywiście, że nie. Będziemy niepewnie i wolno się przemieszczać, nie raz się zapewne przewrócimy. Konsekwencje mogą być straszne. A jeśli jest ktoś obok nas, kto trzyma nas za rękę i mówi: krok w prawo, bo wpadniesz na huśtawkę, schyl się, bo przed tobą mostek, zatrzymaj się, bo nadjeżdża rowerzysta. Jak wtedy się poruszamy, jak się czujemy? Bezpiecznie! Tak też jest z zasadami i normami, które wystosowane w stronę dziecka mówią mu, jakie zachowanie jest pożądane, jakie jest właściwe i jakie przez nas dorosłych akceptowane. Dzieci potrzebują precyzyjnego określenia, co jest dozwolone, a czego nie wolno. Skutecznym środkiem wychowawczym są nagrody i pochwały. Mają one wartość zachęcającą do pracy dla każdego człowieka, a tym bardziej dla dziecka a uznanie i akceptacja mobilizują do dalszych wysiłków.

Normy i zasady postępowania dzieci w grupie przedszkolnej

Na początku roku szkolnego każda z grup przedszkolnych
z pomocą nauczyciela opracowuje swój Kodeks Zachowań, który ma za zadanie wspierać i motywować dzieci do przestrzegania ustalonych norm i zasad postępowania, jak również konsekwentnie je egzekwować. Poprzez kolejne lata pobytu dziecka w przedszkolu zasady te są utrwalane i pomagają dzieciom w ich prawidłowym rozwoju.

Uzgodnione przez dzieci normy i zasady są dla wszystkich jednakowe a dotyczą między innymi:

• zachowania podczas posiłków
• zachowania w łazience
• zachowania w szatni 

• zachowania w szatni 
• zachowania w sali 
• zachowania podczas pobytu w ogrodzie przedszkolnym 
• zachowania podczas wycieczek i spacerów 
• zachowania podczas imprez i uroczystości 

Formą nagradzania zachowań respektujących ustalone normy i zasady zachowania są:

• pochwały wobec grupy 
• pochwały indywidualne 
• pochwały przed rodzicami 
• atrakcyjne zabawa według pomysłu dziecka 
• darzenie dziecka szczególnym zaufaniem np. zwiększając zakres jego samodzielności 
• drobne nagrody rzeczowe, np. emblematy uznania, dyplomy 

Nagradzamy za:

• stosowanie ustalonych umów i zasad, 
• wysiłek włożony w wykonywanie pracy, zadania, 
• wypełnienie podjętych obowiązków, 
• bezinteresowną pomoc innym,  
• aktywny udział w pracach grupy.

Formą karania za niestosowanie się do ustalonych zasad jest:

• upomnienie słowne 
• rozmowa – przedstawienie następstw zachowania (skłonienie dziecka do autorefleksji) 
• wyrażenie przez nauczyciela smutku i niezadowolenia z powodu zachowania dziecka,
• odsunięcie na krótki czas od zabawy, 
• zastosowanie aktywności mającej na celu rozładowanie negatywnych emocji

Kodeks Przedszkolaka

Dziecko ze względu na swoją niezaradność wymaga specjalnej ochrony i opieki. Ma ono niepowtarzalne prawo do życia, nazwiska, narodowości, do życia w rodzinie. Specjalne uprawnienia przyznane dziecku przez prawo mają mu zapewnić odpowiednie warunki życia, pełny rozwój jego osobowości, a także możliwość pozytywnej samorealizacji swojego losu.

Przedszkolak ma prawo:

– Posiadać i wyrażać swoje zdanie, swoje uczucia
– Uczestniczyć we wszystkich formach aktywności proponowanych przez przedszkole
– Przebywać w warunkach zapewniających bezpieczeństwo
– Zdobywać wiedzę i bawić się
– Do swojej prywatności, samotności i niezależności
– Do snu i wypoczynku
– Do nienaruszalności cielesnej
– Do zaspokojenia swoich potrzeb
– Do indywidualnego tempa rozwoju
– Do pomocy ze strony nauczyciela gdy tylko tego potrzebuje

Przedszkolak ma obowiązek:

– Stosować formy grzecznościowe w stosunku do kolegów i osób dorosłych
– Być uprzejmym
– Dbać o bezpieczeństwo swoje i kolegów
– Przestrzegać zasad obowiązujących w grupie
– Respektować polecenia nauczyciela
– Dbać o książki i zabawki
– Sprzątać zabawki po zakończonej zabawie
– Nieść pomoc rówieśnikom, a szczególnie młodszym kolegom
– Wywiązywać się z powierzonych zadań
– Szanować własność innych
– Jasno okazywać co myśli i czuje
– Szanować godność i wolność drugiej osoby